Schoolontbijt zorgt voor meer dan alleen een gevulde maag

Dat schoolmaaltijden een positief effect hebben op kinderen is al langer duidelijk. Toch zijn zij niet de enigen die hiervan profiteren, merkten onderzoekers van het Erasmus MC. Ook ouders, leerkrachten en schooldirecties hebben er baat bij.

Fleur ter Ellen, Dorien Beeres en Joost Oude Groeniger van de afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg evalueerden in opdracht van gemeente Rotterdam de effecten van het schoolontbijt in Rotterdam-West. Daar kwam in 2019 zo’n 25 procent van de leerlingen zonder ontbijt naar school. Reden genoeg voor Stichting Geloven in de Wijk om samen met de gemeente een ontbijtprogramma aan te bieden.

Brede effecten van het schoolontbijt

‘De gemeente vroeg ons om dit programma te evalueren. Dat leren op een gevulde maag beter gaat dan op een lege maag is vanzelfsprekend. Daarom waren we vooral benieuwd naar de mogelijke impact op ouders, leraren, de thuissitu

atie en de schoolomgeving’, legt Joost Oude Groeniger uit. ‘En daar kwamen ook voor ons verrassende bevindingen uit.’ 

De doelen van het school ontbijt waren de gezondheid en leerprestaties van kinderen verbeteren, ouders bij de organisatie van het ontbijt betrekken én gesprekken over armoede stimuleren. Het begon klein, met twee scholen en 500 ontbijtjes.

Maar binnen een jaar waren er zeventien scholen aangesloten en werden er wekelijks zo’n 4.500 ontbijtjes verzorgd. 

De deelnemende scholen organiseerden het ontbijt op verschillende manieren. Op sommige scholen konden alle kinderen met de hele klas ontbijten, op andere scholen werden specifieke groepen kinderen uitgenodigd voor het ontbijt voor schooltijd. Ook werden er op scholen boodschappentassen met ontbijt voor de hele week uitgedeeld aan ouders.  

De band tussen ouders & school is verbeterd

Het ontbijtprogramma heeft op verschillende manieren een positief effect op kinderen, ouders en schoolpersoneel. Dat bleek vooral uit de gesprekken met ouders en schoolpersoneel. ‘Er is veel wantrouwen in deze wijk, onder meer door de toeslagenaffaire. Dat heeft z’n weerslag op allerlei overheidsinstanties en kan zelfs het vertrouwen in scholen aantasten. Het schoolontbijt leek bij te dragen aan meer vertrouwen in de school’, aldus Oude Groeniger.  

‘Er spelen zoveel dingen in het leven van de kinderen in deze wijk’, vult onderzoeker Fleur ter Ellen aan. ‘Het schoolontbijt gaat niet alles verhelpen. Toch heeft het wel een keten van effecten in werking gezet. De ouders zijn meer betrokken bij de school en bij elkaar. Thuis is er ook minder stress, omdat ouders zich geen zorgen meer hoeven te maken over voldoende eten in huis. Daardoor verbetert de sfeer daar ook. Dit komt het welzijn van kinderen ten goede.’ 

Sociale samenhang

Op veel scholen was een vaste groep ouders die dagelijks de verantwoordelijkheid nam voor het klaarmaken van het ontbijt of de ontbijttassen op school. Daardoor verbeterde het contact tussen de ouders en de school en de ouders onderling. Zo hielpen ze elkaar ook vaker met andere zaken, zoals het delen van kleding en het openlijk bespreken van uitdagingen rondom hoge vaste lasten. Voor Oude Groeniger was dit de grootste verrassing van het project. ‘Dat het schoolontbijt op deze manier ook kan bijdragen aan de sociale samenhang in de wijk, daar had ik vooraf totaal niet aan gedacht.’ Ook voor leerlingen heeft het ontbijtprogramma positief uitgepakt. Volgens het schoolpersoneel leerden ze nieuwe voedingsmiddelen waarderen, waarbij gezondere opties de plaats innamen van minder gezonde opties. ‘Een schooldirecteur vertelde dat kinderen niet meer naar de supermarkt renden voor croissants en chocoladebroodjes, omdat ze op school brood krijgen’, vertelt Dorien Beeres. ‘Leraren en directeuren merkten op dat vermoeidheid en lusteloosheid bij leerlingen zijn verminderd. Het ontbijt zorgde voor een betere concentratie.’ 

Structurele aanpak nodig

Al deze verbeteringen in sociale relaties en welbevinden kunnen uiteindelijk van invloed zijn op de schoolprestaties van kinderen op lange termijn. ‘Dan is het wel van belang dat het schoolontbijt structureel wordt aangeboden. Het liefst als onderdeel van een groter plan om kansenongelijkheid en slechte leefomstandigheden tegen te gaan,’ benadrukt ter Ellen. 

Foto: v.l.n.r. Fleur ter Ellen, Dorien Beeres en Joost Oude Groeniger.